Năm 1959, trong lần về thăm Bát Tràng, Bác đã căn dặn: Bát Tràng phải làm sao trở thành một trong những làng kiểu mẫu của nước Việt Nam mới, nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa. 50 năm đã qua, những dặn dò của Bác vẫn được nhân dân Bát Tràng ghi nhớ, làm theo.

Hồi ức về Bác Hồ

     Tháng 8-1958, Trung ương Đảng và Chính phủ quyết định đào sông Bắc Hưng Hải nhằm phục vụ tưới tiêu cho 3 tỉnh đồng bằng Bắc bộ (Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương). Để phục vụ cho việc đào sông Bắc Hưng Hải, phải di chuyển một nửa thôn Bát Tràng ra chỗ đất mới. Trong đó có hơn 200 ngôi nhà cổ, một ngôi chùa, các lò nung gốm, các cơ sở sản xuất...

     Khi nhân dân Bát Tràng đang di chuyển và khởi công xây dựng khu làng mới, Bác đã có chuyến thị sát không chính thức trong vai một ông lão hỏi thăm tình hình qua người dân. Bác được biết tiến độ xây dựng chậm do chưa có vôi của nhà nước chuyển về. Ngay sau đó, người dân Bát Tràng đã đón nhận hàng trăm tấn vôi mang nặng ân tình của Bác.

     Chúng tôi đã về thăm gia đình ông Phạm Huy Thanh (Trưởng tiểu ban quản lý di tích, xóm 3, làng Bát Tràng). Gia đình ông là một trong những gia đình vinh dự được Bác Hồ đến thăm. Mặc dù khi ấy ông mới là cậu bé 14 tuổi, nhưng hồi ức về ngày được đón Bác về thăm vẫn còn in đậm trong tâm trí.

     Điều làm ông Thanh cũng như dân làng xúc động nhất là sự “gần dân và hiểu dân” của Bác. Đến nhà cụ Tự, Bác vui vẻ nhắc gia đình đảo lại đôi câu đối cho thuận vế. Đến nhà cụ Để, Bác nhắc mọi người chăn nuôi nhưng phải hết sức giữ vệ sinh. Đến nhà cụ lang Xương, Bác nói vui: cụ ế hàng là mừng vì nhân dân mạnh khỏe, ít đến nhờ cụ chẩn bệnh thuốc thang. Đến nhà cụ Phạm Huy Giáp, bác khen nhà ngăn nắp, gọn gàng, nhưng cũng nhắc nhở: nhà có 5 trẻ là đông quá...

     Đặc biệt, khi nói chuyện với dân làng, Bác căn dặn: Bát Tràng là một làng nghề phát triển. Các cô chú phải xây dựng đường sá rộng rãi để xe chở nguyên liệu về làng và chở hàng hóa đi, làng phải có giao thông thuận lợi. Bác căn dặn “Làng Bát tràng mới phải làm sao trở thành một trong những làng kiểu mẫu của nước Việt Nam mới, nước Việt Nam XHCN”. Khi đó, đường làng Bát Tràng đang được làm với chiều rộng 3m (đường phụ) và 4m (đường chính). 

     Sau khi nghe lời dặn của Bác, các hộ gia đình ở cả đường phụ và chính đều lùi lại 1m, để tăng chiều rộng của đường lên 4 và 5m. Một tuần sau, thư ký của Bác về hỏi ông Trần Văn Túy (nguyên Phó chủ tịch xã Bát Tràng, đã mất) xem đường làng đã được mở rộng hơn chưa.Đã 50 năm trôi qua, kể từ ngày Bác về thăm Bát Tràng, nhưng người dân nơi đây vẫn luôn nhớ về Bác, làm theo lời Bác dặn. 2 trục đường chính của làng được đặt tên là Đường 20-4 (ngày đón Bác về thăm) và Đường 19-5 (ngày sinh nhật Bác). Nhân dân cũng đã lập bàn thờ tại nơi Bác đứng nói chuyện với dân làng để tỏ lòng ngưỡng vọng, ghi nhớ công ơn của Bác truyền lại cho con cháu muôn đời.

Bác Hồ - nguồn cảm hứng vô tận

     Lòng tôn kính Bác đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều tác phẩm gốm, làm phong phú thêm sản phẩm của làng nghề. Anh Nguyễn Xuân Việt là một người như thế. Lấy cảm hứng từ cuộc đời và sự nghiệp của Bác, từ những câu chuyện được cha ông kể lại khi đón Bác về thăm, anh đã biến tình yêu với Bác thành hành động thiết thực. Cuối năm 2007, anh bắt tay vào làm tranh về Bác trên gốm. Để xây dựng chân dung Bác, trước tiên anh phải vẽ hình Bác trên giấy, phải làm sao để “đôi mắt Bác sống động và trìu mến”. Sau nhiều tháng trời, anh đã hoàn thành bức chân dung Bác Hồ bằng gốm đầu tiên với kích thước 132 x 88cm. Đến nay, Nguyễn Xuân Việt đã hoàn thành hơn 10 chân dung Bác Hồ. Từ việc làm chân dung Bác, anh đã cho ra đời một “nghề” mới ở Bát Tràng là làm tranh truyền thần trên gốm.

     Hiện nay, ở Bát Tràng đã có thêm nhiều cơ sở làm tranh gốm, truyền thần gốm, nhưng đề tài về Bác vẫn luôn tạo được cảm hứng cho các nghệ sĩ. Bức ảnh gốm truyền thần có kích thước lớn nhất ở Bát Tràng cũng chính là chân dung Bác Hồ, có khổ 1,15m x 1,5m của lò gốm Đạt Tuyết. Anh Đạt đang có kế hoạch xin trưng bày tác phẩm của mình trong dịp đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.